बलिउड, भारतको अत्यधिक लोकप्रिय हिन्दी फिल्म उद्योग, प्रायः मानिसको संसारको रूपमा वर्णन गरिएको छ। यो लामो समयदेखि चर्चा भइरहेको कुरा हो, तर अब एउटा नयाँ अध्ययनले स्क्रिनमा र अफ-स्क्रिन दुवैमा लैङ्गिक समानता कति कम छ भन्ने देखाउँछ। $ २.१ bn (£ १.५bn) उद्योगले हरेक वर्ष सयौं चलचित्रहरू उत्पादन गर्दछ र विश्वव्यापी रूपमा भारतीयहरू बीच ठूलो फलोअरहरू छन्। फिल्महरू र ताराहरूले आफ्ना फ्यानहरूको कल्पनालाई बढावा दिन सक्दैनन्। तर वर्षौंदेखि, धेरै बलिउड फिल्महरू प्रतिगामी भएको, कुरूपता र लैङ्गिक पूर्वाग्रहलाई बढावा दिएर आलोचना गरिएको छ। आफ्नो किसिमको पहिलो अध्ययनमा, मुम्बईको टिस (टाटा इन्स्टिच्युट अफ सोसल साइन्स)का अनुसन्धानकर्ताहरूले हिन्दी सिनेमामा पितृसत्ताको गठबन्धन कत्तिको गम्भीर छ भनेर मापन गर्ने प्रयास गरे। तिनीहरूले २०१९, पछिल्लो पूर्व-महामारी वर्ष, र २०१२ र २०१९ को बीचमा १० महिला-केन्द्रित फिल्महरू मध्ये २५ सबैभन्दा ठूलो बक्स-अफिस हिटहरू चयन गरे - यो अवधि २०१२ सामूहिक-बलात्कार पछि कथामा कुनै परिवर्तन भएको छ कि भनेर हेर्नको लागि चयन गरिएको थियो। दिल्लीमा बसमा एक छात्राको हत्या, अपराध र महिला विरुद्ध हुने अपराधलाई सम्बोधन गर्न कडा नयाँ कानुन ल्याउने कारण उत्पन्न भएको हंगामा। हिटको सूचीमा वार, कबीर सिंह, मिशन मंगल, दबंग ३, हाउसफुल ४ र आर्टिकल १५ थिए भने महिला केन्द्रित फिल्ममा राजी, क्वीन, लिपस्टिक अन्डर माई बुर्खा र मार्गरिटा विथ अ स्ट्र लगायतका फिल्म थिए । शोधकर्ताहरूले लगभग २,००० अन-स्क्रिन क्यारेक्टरहरूको अध्ययन गरी पेशा कलाकारहरूले खेलेका प्रकारहरू हेर्न र फिल्महरूको विश्लेषण गरे जस्तै यौन स्टिरियोटाइपिङ, सहमति र घनिष्टता र उत्पीडन जस्ता धेरै मापदण्डहरूमा। तिनीहरूले LGBTQ+ र अपाङ्गता भएका पात्रहरूको सङ्ख्या गन्थे र उनीहरूलाई कसरी चित्रित गरियो र यी चलचित्रहरूमा कति महिलाहरूले अफ-स्क्रिन काम गरे भन्ने अध्ययन गरे। उनीहरूले निष्कर्ष निकालेका छन् कि महिला केन्द्रित चलचित्रहरूले आशावादी हुनको लागि केही कारण दिन्छन्, तर बक्स-अफिसमा हिटहरू यौनवादी र प्रतिगामी हुन्छन् र महिला र विचित्र प्रतिनिधित्व तिनीहरूमा अधुरो रहन्छ। उदाहरणका लागि, विश्लेषण गरिएका चलचित्रहरूमा ७२% पात्रहरू पुरुषहरू, २६% महिलाहरू र २% क्वियर कलाकारहरूद्वारा खेलिएका थिए।
अध्ययनका लागि प्रोजेक्ट लीड प्रो लक्ष्मी लिंगम भन्छिन्, "बलिउडका सबै ठूला पुरुषहरूमा ठूला पैसा चढेको छ" र फिल्म निर्माताहरू भन्छन् "एक धेरै बलियो महिला पात्रले दर्शकहरूसँग काम गर्दैन"। "त्यहाँ केहि फरक गर्ने प्रयास धेरै कम छ किनभने पितृसत्तात्मक मान्यताहरूले कथा वा कथाको बारेमा मानिसहरूको विचारलाई रंग दिन्छ र उनीहरू विश्वास गर्छन् कि यसले उनीहरूलाई पैसा दिन सक्छ," उनले बीबीसीलाई भनिन्। त्यसैले, उनी भन्छिन्, तिनीहरू "सूत्र" मा अडिग छन्। "नायक उच्च जातको पुरुष हुनुपर्छ, र महिला नेतृत्व पातलो र सुन्दर हुनुपर्छ। उनी लजालु र संयमी हुनुपर्दछ र शब्दको सट्टा इशाराहरू मार्फत सहमति व्यक्त गर्नुपर्दछ, तर यौन प्रकट गर्ने लुगा लगाउनुहुन्छ र अलि आधुनिक हुनुपर्छ। उसलाई विवाहपूर्व सम्बन्धमा रहन अनुमति दिन जुन अपराध हो।" स्क्रिनमा कामहरू पनि एक साँघुरो लिङ्ग लेन्स मार्फत कल्पना गरिएको छ - प्रो लिंगम भन्छन् यद्यपि "यी चलचित्रहरूमा 42% महिला प्रमुखहरू कार्यरत थिए - [भारतको वास्तविक रोजगारी 25.1% भन्दा धेरै] - तिनीहरू धेरै रूढीवादी पेशामा थिए"। "दशमध्ये नौ जना पुरुषले सेना अधिकारी, प्रहरी, राजनीतिज्ञ र अपराधीहरूको भूमिका निर्वाह गर्ने निर्णय लिने भूमिकामा थिए; महिलाहरूले धेरैजसो डाक्टर र नर्स, शिक्षक र पत्रकारको भूमिका निर्वाह गरेका थिए र १० मध्ये एक जनाले मात्र निर्णय गर्ने भूमिकामा थिए," उनी भन्छिन्। LGBTQ+ क्यारेक्टरहरूको चित्रण, अध्ययनले देखाउँछ, धेरै समस्याग्रस्त रहन्छ - तिनीहरू कहिल्यै निर्णय लिने भूमिकामा थिएनन् र प्राय: यौनवादी मजाकहरूको बट थिए। अशक्तहरूले समान रूपमा खराब प्रदर्शन गरे - सबै क्यारेक्टरहरूको 0.5% मात्र बनाउँदछ र धेरै जसो सहानुभूति आह्वान गर्न वा हास्य राहतको रूपमा प्रयोग गरिएको थियो। "फिल्म निर्माताहरूले देखाएको वास्तविकता हो भन्छन्। तर त्यहाँ धेरै अन्य वास्तविकता छन् जुन उनीहरूले देखाउँदैनन्। तिनीहरू यस्तो हुनुलाई जायज ठहराउन वास्तविकता र कल्पनाको बीचमा घुम्छन्," प्रा लिंगम भन्छन्। उनी भन्छिन्, उद्योगमा महिला र क्विर्जेन्डरको चित्रण परिवर्तन हुनैपर्छ किनभने "वास्तविक जीवन पनि हामीले सिनेमामा देखेको कुराले निर्धारण गर्छ"। "भारतमा, जहाँ परिवार र विद्यालयहरूले यौन शिक्षा र सहमतिको बारेमा विरलै सिकाउँछन्, हाम्रा सबै प्रतिक्रियाहरू पुस्तक र सिनेमाबाट प्रभावित हुन्छन्," उनी भन्छिन्, कबिर सिंह जस्ता चलचित्रमा पुरुष प्रमुखले हिरोइनलाई पछ्याउने र उत्पीडन गरेको देखाउँदा समस्या हुन्छ। उसलाई लुकाउन। "यसले विषाक्त पुरुषत्वलाई सामान्य बनाउँछ। त्यसैले जब एउटी महिलालाई सडकमा पिटाइन्छ वा उत्पीडन गरिन्छ, सबैले भन्छन् कि यो हुन्छ। र विरलै कुनै धक्काब्याक हुन्छ।"
विद्या बालनले आफ्नो फिल्म मिशन मंगलमा पितृसत्तामाथि प्रश्न उठाएकी थिइन्
यद्यपि केही चलचित्रहरू, उनले औँल्याए, ढाँचाबाट टुटेका छन् - उदाहरणका लागि, मिशन मंगलमा, जब विद्या बालन द्वारा निभाएको रकेट वैज्ञानिकलाई उनका पतिले काममा धेरै समय बिताएको र आफ्ना बच्चाहरूलाई बेवास्ता गरेकोमा गाली गरे, उनी। घुम्छ र उसलाई सोध्छ कि बच्चाहरु पनि आफ्नो जिम्मेवारी होइनन्। क्वीन र लिपस्टिक अन्डर माई बुर्खा मुट्ठीभर चलचित्रहरू मध्येका थिए जसको नेतृत्व महिला कलाकारहरूले गरेका थिए र बलियो महिला पात्रहरूको वरिपरि घुमेका थिए। तर यस्ता चलचित्रको संख्या भने निकै कम छ । भिजुअल मिडिया, प्रो लिंगम भन्छन्, "वार्तालापमा नयाँ कथाहरू ल्याउन सक्छ र परिवर्तन रातारात हुँदैन, तर यो समयसँगै हुनेछ।" उनी भन्छिन्, कोभिड–१९ महामारी र लकडाउनले अगाडिको बाटो देखाइसकेको छ । "समाजमा धेरै मन्थन छ र मानिसहरूले त्यसलाई प्रतिबिम्बित गर्न विभिन्न सामग्रीहरू उत्पादन गरिरहेका छन्। OTT प्लेटफर्महरूमा धेरै रोचक सामग्रीहरू छन् जुन राम्रो गरिरहेको छ।" अर्कोतर्फ, बलिउडको सूत्रले काम गरिरहेको छैन। "हाम्रा केही ठूला स्टारहरू जस्तै सलमान खान र अक्षय कुमारद्वारा निर्देशित धेरै पुरुष-प्रधान हिंसात्मक फिल्महरूले बमबारी गरेका छन्। एउटा अपवाद शाहरुख खानको पठान हो।" त्यसैले उद्योग, उनी भन्छिन्, यी विचारहरू पुन: कल्पना गर्न आवश्यक छ। "सामान्य सोच भनेको धेरैजसो दर्शक पुरुष छन् त्यसैले उनीहरूका लागि फिल्महरू बनाइन्छ। हामीले ती फिल्महरू नगर्न भनिएको होइन, तर फिल्मको स्पेक्ट्रम बनाउनुहोस् ताकि विविधता छ।" उनी भन्छिन्, बलिउडमा पुरुषको नजर यति धेरै हुनुको एउटा कारण यो हो कि त्यहाँ उद्योगमा पर्दा बाहिर काम गर्ने थोरै महिलाहरू छन् र मुख्य फिल्म निर्माण विभागहरूमा पनि कम छन् - टिसले अध्ययन गरेका फिल्महरूमा 26,300 भन्दा बढी पुरुष र 4,100 महिला मात्र थिए। चालक दल। "विभिन्न दर्शकका लागि पर्दा पछाडि विभिन्न व्यक्तिहरूद्वारा चलचित्र बनाइयो भने कथाहरू पनि विविध हुन्छन्," प्रा लिंगम भन्छन्।
